کاهش فعالیت لرزه ای ایران در 1403 باید برای زلزله های اصلی آماده باشیم
به گزارش سی دی دریا، رئیس مرکز پیشبینی زلزله اظهار داشت: آرامش های لرزه ای باعث دوره ای از سکوت بین رویدادهای لرزه ای بزرگ می شود؛ ازاین رو باید برای وقوع زمین لرزه های شدید و اصلی در ماههای آینده آماده باشیم.
مهدی زارع در گفتگو با خبرنگار مهر در مرور زلزله های مهم سال ۱۴۰۳، به زلزله های کوچک اطراف تهران اشاره نمود و اظهار داشت: با وقوع دو زمین لرزه با بزرگای ۳ و ۳.۳ در چرمشهر ورامین در ۲۴ اسفند ۱۴۰۳ باردیگر بحث زمینلرزه در تهران و منطقه پیرامون آن به عرصه عمومی بازگشت. این زلزله های کوچک در حدود ۲۰ کیلومتری جنوب غرب ورامین در مرز استانهای تهران و قم و در شمال رد گسل کوشک نصر ثبت شدند.
وی افزود: این پهنه در حدود ۸۰ کیلومتری جنوب تهران است. سامانه های گسله در این پهنه فشاری با مؤلفه های امتداد لغز هستند. دو راستای شمالغرب– جنوب- شرقی و شرقی غربی در این پهنه به هم می رسند.
رئیس مرکز پیشبینی زلزله در مورد اهمیت این زمین لرزه اظهار نمود: زلزله های ۲۲ و ۲۳ مرداد ۹۴ در محدوده جواد آباد ورامین هم با وجود بزرگای ۴.۱ که زلزله کوچکی بود ولی نزدیکی کانون به تهران (۶۴ کیلومتری جنوب شرق تهران در زلزله های تابستان ۱۳۹۴)، و قرار داشتن کانون زلزله در منطقه ورامین مورد توجه قرار گرفت. تشکیل یک خوشه لرزه ای در پهنه جنوبی گسل پیشوا و در شمال رد گسل کوشک نصرت در این ناحیه حائز اهمیت می باشد.
وی ضمن اشاره به زلزله دیگری در اواخر اسفندماه ۱۴۰۳ افزود: رخداد مهم دیگر در واپسین روزهای اسفند ۱۴۰۳ زمین لرزه ۲۱ اسفند ۱۴۰۳ در جنوب چنگوره آوج در استان قزوین بود. در این ناحیه، با توجه به زمین لرزه سال ۱۳۴۱ بویین زهرا، و زلزله چنگوره (آوج در سال ۱۳۸۱) احتمال رخداد زمین لرزه های پیاپی در پهنه گسله شرقی–غربی در جنوب دشت قزوین تا شمال تهران مطرح است.
زارع در مورد چرایی اهمیت زلزله های پی در پی توضیح داد: زلزله های پی در پی در اثر پدیده شلیک یا چکانش گسیختگی در اثر جنبایی یک گسل از نظر خطر زمین لرزه مهم هستند. گسل اشتهارد در سوی شرقی گسل اپیک واقع است و از طرفی این سامانه گسله به سمت شرق به گسل ماهدشت – جنوب، کرج، و آن هم در پایان شرقی خود به گسل شمال تهران می رسد. اگر فاصله حدود ۱۲۰ کیلومتری بوئین زهرا تا تهران را درنظر بگیریم، نبود لرزه ای در قسمت های شرقی این سامانه گسله شرقی- غربی بخصوص در جنوب کرج و غرب تهران باید از نظر خطر زمین لرزه در تهران و کرج جدی گرفته شود. زمین لرزه ۲۱ اسفند ماه ۱۴۰۳ در غربی ترین بخش این سامانه گسله شرقی-غربی رخ داد.
امسال هیچ زلزله ای با بزرگای بیشتر از ۶ در ایران ثبت نشده است
وی با بیان اینکه در سال ۱۴۰۳ هیچ زلزله ای با بزرگای بیشتر از ۶ در ایران ثبت نشده است، اظهار نمود: رشته کوه های زاگرس که فعال ترین مناطق لرزه خیز کشور است ۸ زمین لرزه متوسط ایران با بزرگای ۵ تا ۶ داشت. در ایران در این سال تا ۲۵ اسفند ۲۰۴ زلزله با بزرگای بیشتر از ۴ ثبت و گزارش شد و هیچ زلزله با بزرگای بیشتر از ۶ رخ نداد.
عضو هیأت علمی پژوهشگاه زلزله شناسی ضمن اشاره به خوشه لرزه ای در منطقه جنوب زاگرس افزود: یک زمین لرزه با بزرگای ۵.۳ در تاریخ ۱۷ دیماه ۱۴۰۳ در قسمت «ریز» در مرز استانهای بوشهر و فارس رخ داده که خود شروع یک خوشه لرزه ای در همان منطقه جنوب زاگرس بود.
وی اظهار نمود: رخداد زمین لرزه با بزرگای ۴.۰ در وسط بخش جنوبی وسط دریاچه ارومیه (بخش خشک شده) در تاریخ ۲۰ دیماه ۱۴۰۳ از رخدادهای مهم بود. خشک شدن دریاچه ارومیه و وقوع زمین لرزه در این منطقه لرزه خیزی دریاچه ارومیه با عنایت به مساله خشک شدن این پهنه آبی طی ۲۷ ساله گذشته و همینطور مساله تخلیه آب های زیرزمینی در آذربایجان شرقی و غربی مورد مطالعه است و هم اینک دو نفر از دانشجویان دکتری من مستقیماً بر این امر متمرکز شده اند.
ارتباط خشک شدن دریاچه ارومیه و زلزله خوی
به گفته زارع؛ به نظر می آید تخلیه آب زیرزمینی و خشک شدن دریاچه در تحریک وقوع زمین لرزه های اخیر در دریاچه ارومیه و همینطور رخداد ۶ زمین لرزه با بزرگای ۵.۵ تا ۶ در فاصله شهریور ۱۴۰۱ تا فروردین ۱۴۰۲ در ناحیه خوی مؤثر بوده اند.
رئیس مرکز پیشبینی زلزله تصریح کرد: دو سال قبل در هشتم بهمن ۱۴۰۱ بزرگترین زمین لرزه از خوشه لرزه ای خوی با بزرگای ۵.۹ شهر خوی را لرزاند. این زمین لرزه در ساعت ۲۱: ۴۴ روز شنبه هشتم بهمن ۱۴۰۱ در فاصله ۶ کیلومتری از شهر خوی در ژرفای ۷ کیلومتری زمین باعث ۲ کشته و حدود ۳۰ نفر مجروح شد. زلزله مذبور حدود ۶۰ پس لرزه به دنبال داشت که بزرگ ترین آنها در ساعت ۱۸: ۱۱ عصر نهم بهمن ۱۴۰۱ با بزرگای ۴.۵ رخ داد. این زمینلرزه ها باعث وحشت مردم خوی و حومه شد.
اهمیت فعالیتهای لرزه ای در منطقه هرمزگان
وی در مورد اهمیت منطقه هرمزگان و تنگه هرمز اظهار داشت: این دو منطقه به علت قرار گرفتن روی گسل های فعال، شاهد زمین لرزه های گوناگونی بوده اند. این منطقه به علت موقعیت جغرافیایی خاص خود، در کمربند لرزه زای آلپ-هیمالیا قرار دارد و فعالیتهای لرزه ای در آن قابل توجه است. منطقه هرمزگان به علت وجود بنادر مهم مانند بندرعباس و جزیره قشم، از اهمیت اقتصادی و استراتژیک بالایی برخوردار می باشد. وقوع زمین لرزه های بزرگ در این منطقه می تواند خسارات اقتصادی قابل توجهی بهمراه داشته باشد.
زارع به زلزله مسجد سلیمان در آذرماه ۱۴۰۳ اشاره نمود و اظهار داشت: زمین لرزه ای با بزرگای ۵.۶ در ساعت ۷: ۳۲ صبح پنجشنبه ۱۵ آذر ۱۴۰۳ در روستای گلگیر مسجد سلیمان با دو پس لرزه مهم در دو ساعت اول پس از رخداد (ساعت ۷: ۵۳ با بزرگای ۵.۰ و ساعت ۹: ۰۸ با بزرگای ۵.۲) همراه شد. زلزله های مذبور در همان جایی رخ داده که در ۱۷ تیر ۱۳۹۸ زمین لرزه ای با بزرگای ۵.۷ باعث کشته شدن یک نفر و جراحت بیشتر از ۱۰۰ نفر شد.
وی افزود: سازوکار زمین لرزه ۱۵ آذر ۱۴۰۳ به شکل گسل فشاری نزدیک به قائم با راستای شمال غربی- جنوب شرقی بوده و ژرفای ارزیابی شده ۲۵ کیلومتر بوده به نحوی که سوی شرق / شمال شرقی گسل حرکت بسمت بالا (نسبت به فرودیواره در سوی غرب / جنوبغربی گسل) نشان داده است. به نظر می آید مانند زمین لرزه سال ۱۳۹۸ گسل مسبب همچنان گسل رامهرمز است و در واقع رخداد ۱۵ آذر ۱۴۰۳ به شکلی مشابه و تکرار زمین لرزه ۱۷ تیر ۱۳۹۸ است.
به گفته رئیس مرکز پیشبینی زلزله؛ با عنایت به جوان بودن پوسته این منطقه رخداد فوج گونه زلزله ها در این ناحیه طبیعی است. در این پهنه چون لایه های پوسته نامقاوم در زاگرس وجود دارد و فشار و استرسی که در گسل ها جمع شده به جای این که یک دفعه و در یک شکستگی آزاد شوند؛ به شکل مجموعه ای از زلزله ها آزاد می شود که به آن زلزله فوج گونه می گویند. جنبایی گسل رامهرمز تحت اثر جنبایی ساختارهای زمین شناختی پی سنگی بخصوص لایه نمک هرمز رخ می دهد و لایه نمک به دنبال سنگ عنوان مانعی برای شکستگی عمل می کند.
زلزله گرمسار ترس زلزله پایتخت را بیدار کرد
زارع ضمن اشاره به زلزله گرمسار که در تهران هم احساس شد، اظهار داشت: زلزله گرمسار در شامگاه ۱۴ مهرماه ۱۴۰۳ با بزرگای ۴.۶ بود که در ساعت ۲۲: ۴۶ در پهنه گسله گرمسار رخ داد. این پهنه در تلاقی روندهای شمال غرب - جنوب شرق در غرب البرز با روندهای شمال شرق - جنوب غرب در شرق البرز و محل بیرون زدگی گچ و نمک به شکل گنبدهای نمکی (در محدوده کوه های نردیا، گرماج و سرآسیاب) گرمسار است.
وی اظهار نمود: گسل گرمسار در پایان غربی خود با گسل ایوانکی تلاقی دارد و در تغییر شکل پلاستیک در پایان جنوب شرقی گسل ایوانکی هم دیده می شود، و بنابراین فوج زمین لرزه های کوچک در این بخش از گسل ایوانکی هم دیده می شود که انتهای شمال غربی این گسل به منطقه ۱۵ تهران می رسد. احساس شدن این زلزله در تهران کافی بود تا کاربران شبکه های اجتماعی در رابطه با این مورد بنویسند و آن ترس قدیمی وقوع زلزله در پایتخت بیدار شود و البته این زلزله در تهران نبود.
عضو هیأت علمی پژوهشگاه زلزله شناسی در مورد چرایی وقوع این نوع زمین لرزه ها توضیح داد: گنبدهای نمکی با حالت تبخیری که دارند باعث حالت تغییر شکل پلاستیک در این منطقه فعال از دیدگاه زمین لرزه و آزاد شدن انرژی در محل گسل ها و پهنه شکستگی ها به تدریج گرفتار تغییر شکل می شوند، ازاین رو وقوع زمین لرزه های کوچک و متوسط در گرمسار به شکل فوج گونه قابل انتظار است.
به گفته زارع؛ منطقه گرمسار دارای بزرگ ترین معادن نمک ایران است و بیشتر استخراج نمک در کشور در این منطقه صورت می گیرد. این منطقه نمک دارای خلوص بیشتر از ۹۵ درصد دارد. ارتفاع گنبدهای نمکی از دشت حدود ۳۰ تا ۱۰۰ متر است.
وی با بیان اینکه بیشینه توان لرزه زایی گسل گرمسار بزرگای حدود ۷.۰ است، اضافه کرد: گسل گرمسار در پایان غربی خود با گسل ایوانکی تلاقی دارد و در تغییر شکل پلاستیک در پایان جنوب شرقی گسل ایوانکی هم دیده می شود، و بنابراین فوج زمین لرزه های کوچک در این بخش از گسل ایوانکی هم دیده می شود که انتهای شمال غربی این گسل به منطقه ۱۵ تهران می رسد، توان بیشینه لرزه زایی گسل ایوانکی تا بزرگای ۷.۰ است.
این استاد زلزله شناسی در مورد سابقه زلزله در منطقه گرمسار توضیح داد: گرمسار در سال ۱۹۴۵ زلزله با بزرگای ۴.۷، در ۱۹۸۲ زلزله با بزرگای ۵.۳ و از ۲۲ لوت ۱۹۸۸ تا ۱۱ نوامبر ۱۹۸۸ (۳۱ مرداد ۱۳۶۷ تا ۲۱ آبان ۱۳۶۷) ۸ زلزله با بزرگای بین ۴ تا ۵ رخ داده است که بزرگترین آنها دو زمین لرزه با بزرگای ۵ بوده است. در این بازه زمانی فوج زمین لرزه های گرمسار با حدود ۱۰۰۰ زلزله با بزرگای بیشتر از ۲ رخ داده است. در سال ۲۰۰۵ شش رخداد، و در سال ۲۰۰۶ شش رخداد با بزرگای بیش ۳ تا ۴.۵ و در سال ۲۰۱۱ هفت زمین لرزه با بزرگای بین ۳ تا ۴.۷ در همین منطقه گرمسار رخ داده است.
فعالیت لرزه ای در ۱۴۰۳ کاهش داشت؟
زارع با تکیه بر اهمیت توسعه شبکه های لرزه نگاری پیشرفته اظهار داشت: توسعه شبکه های لرزه نگاری پیشرفته برای نظارت بر فعالیتهای لرزه ای و پیشبینی زمین لرزه های احتمالی بعدی بسیار حیاتی می باشد.
وی در مورد دلیل کاهش فعالیت لرزه ای در سال ۱۴۰۳ توضیح داد: به لحاظ آماری کاهش فعالیت لرزه ای به صورت نسبی در سال ۱۴۰۳ برای زلزله های متوسط به بالا (۵ یا بزرگ تر) را در ایران میتوان به عوامل گوناگونی نسبت داد. فعالیت لرزه خیزی به صورت طبیعی در نوسان است. دوره های لرزه خیزی کمتر، می توانند به علت انتشار نامرتب تنش زمین ساختی باشد و فازهای فعال تری در آینده رخ دهد.
برای وقوع زمین لرزه های شدید آماده باشیم
وی افزود: در نهایت و بطور میانگین میزان تغییر شکل و استرس آزادها به صورت نسبتاً ثابتی برقرار است و اگر در زمانی زلزله های کمتری رخ دهد در ماه ها و سالهای بعد انتظار می رود تا این کمبود جبران شود. زمین لرزه زمانی رخ می دهد که تنش انباشته شده از استقامت سنگ ها بیشتر شود و اگر به این آستانه نرسید، زلزله های کمتری رخ می دهد و ثبت می شود.
رئیس مرکز پیشبینی زلزله تصریح کرد: آرامش های لرزه ای یا نبودهای لرزه ای درمحل قفل شدگی های مهم گسل های فعال اصلی باعث بروز دوره ای از سکوت نسبی بین رویدادهای لرزه ای بزرگ می شود؛ ازاین رو باید برای وقوع زمین لرزه های شدید و اصلی در ماههای آینده آماده باشیم.
منبع: cddarya.ir
این مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب